အဆုတ်ကင်ဆာနှင့် စစ်ဆေးခြင်း။

WHO ၏ စာရင်းအင်းအချက်အလက်များမှ ယခုအချိန်အထိ တွေ့ရှိရပါသည်။ အဆုတ်ကင်ဆာသည် ရင်သားကင်ဆာနှင့် ယှဉ်လျှင် အဖြစ်အများဆုံးရောဂါဖြစ်သည်။ ၎င်းသည် လူသားများတွင် ကင်ဆာအားလုံး၏ နံပါတ်တစ်သတ်သူဖြစ်သည်။ ရောဂါရှာဖွေတွေ့ရှိသည့်အချိန်ကြောင့်ဖြစ်သည်။ လူနာထက်ဝက်သည် အဆင့် 4 တွင်ရှိမည် သို့မဟုတ် အခြားအင်္ဂါများသို့ ပျံ့နှံ့နေပြီဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် ၎င်းသည် အလွန်ပြင်းထန်သောရောဂါဟု ယူဆပါသည်။ အခြားတစ်ဖက်တွင်မူ အဆင့် (၁) မှ လူနာကို တွေ့ရှိနိုင်လျှင် လူနာသည် ပျောက်ကင်းရန် အခွင့်အလမ်း ပိုများပါသည်။

အထူးသဖြင့် ကင်ဆာဆဲလ်များရှာဖွေရန် သလိပ်ကိုအသုံးပြု၍ " အဆုတ်ကင်ဆာစစ်ဆေးခြင်း " နှင့် ပတ်သက်၍ ယခင်က လေ့လာမှုများစွာရှိခဲ့သည်။ နှင့် ရင်ဘတ်ဓာတ်မှန်ရိုက်ခြင်း ၊ သို့သော် ထိုစစ်ဆေးမှုနည်းလမ်းများကို လေ့လာချက်များအရ ၎င်းတို့သည် အဆုတ်ကင်ဆာလူနာများကို အသက်ပိုရှည်အောင် မကူညီနိုင်သည်ကို တွေ့ရှိခဲ့သည်။ ကြည်လင်ပြတ်သားမှုမလုံလောက်သောကြောင့် ရင်ခေါင်းဓာတ်မှန်သည် အစိုင်အခဲအဖု (subsolid nodule/ground glass nodule) မဖြစ်သေးသည့် ၎င်း၏အစောပိုင်းအဆင့်တွင် အဆုတ်ကင်ဆာကို မတွေ့နိုင်ပါ။ ထို့ကြောင့် အဆုတ်ဓာတ်မှန်ရိုက်ရာတွင် အဆုတ်အသားကို မတွေ့ရှိသော်လည်း၊ ဆရာဝန်သည် အဆုတ်ကင်ဆာမရှိဟု အတိအကျ အတည်ပြုနိုင်မည်မဟုတ်ပေ။ အခြားတစ်ဖက်တွင်၊ ၎င်းသည် စမ်းသပ်လက်ခံသူတွင် ဤပြင်းထန်သောရောဂါ မရှိကြောင်း နားလည်မှုလွဲသွားနိုင်သည်။ နောင်တွင် ဆိုးကျိုးများ ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်သည်။

2011 ခုနှစ်လေ့လာမှုတစ်ခုမတိုင်မီအထိအမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၏ National Lung Screening Trial (NLST) ¹ ၏ရလဒ်များ အရ " မြင့်မားသောအန္တရာယ်ရှိသောအုပ်စုများ" ကိုစစ်ဆေးသည့်အဆုတ်အား ဓာတ်ရောင်ခြည်နည်းသော (Low-dose CT chest) ကိုအသုံးပြုကြောင်းပြသသည့် CT စကင်န်များကိုအသုံးပြုကြောင်းပြသခဲ့သည်။ ကိရိယာ။ ရင်ဘတ်ဓာတ်မှန်ရိုက်ခြင်းနှင့် နှိုင်းယှဉ်ပါက ၎င်းသည် လူနာသေဆုံးမှုကို 20% အထိ လျှော့ချပေးနိုင်ပြီး လက်ရှိတွင် NCCN (National Comprehensive Cancer Network) ကဲ့သို့သော ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းရှိ ဆေးဘက်ဆိုင်ရာအသင်းအဖွဲ့များအတွက် ရရှိနိုင်ပါသည်။  ASCO (American Society of Clinical Oncology) နှင့် ACCP  (အမေရိကန် ရင်ခေါင်းသမားတော် ကောလိပ်) သည် ဖြစ်နိုင်ချေ မြင့်မားသော လူများတွင် အဆုတ်ကင်ဆာ စစ်ဆေးရန် အကြံပြုထားသည်။ low radiation (Low-dose CT chest) သုံးပြီး အဆုတ်ကို ကွန်ပြူတာဓာတ်မှန်ရိုက်ခြင်း၊

အန္တရာယ်များသော လူဦးရေ (High Risk Group)

NLST မှ လိုအပ်ချက် 3 ခုစလုံးကို အောက်ပါအတိုင်း ဖြည့်ဆည်းပေးရမည်။

• အသက် 55 မှ 80 နှစ်ကြားလူများ
• လက်ရှိဆေးလိပ်သောက်နေသူ သို့မဟုတ် ပျမ်းမျှသက်တမ်း နှစ် 30 ကျော်နှင့် ဆေးလိပ်သောက်သူများသည် တစ်နေ့လျှင် 1 ထုပ် (သို့မဟုတ် 30 pack-year နှင့် ညီမျှသည်)။
  **ဥပမာအားဖြင့်
• • ပျမ်းမျှအားဖြင့် တစ်နေ့လျှင် ဆေးလိပ် ၂ ထုပ်၊
  • နှစ် 30 လုံးလုံး ဆေးလိပ်သောက်ပြီး ပျမ်းမျှ တစ်နေ့ 1 ထုပ်။
  • နှစ် 20 လုံးလုံး ဆေးလိပ်သောက်ပြီး ပျမ်းမျှ တစ်နေ့ကို 1 ထုပ်ခွဲသောက်တယ်။
    ** ထုပ်ပိုးနှစ်အရေအတွက်သည် ဆေးလိပ်သောက်သည့်နှစ်အရေအတွက်ဖြစ်သည်။
• 15 နှစ်ထက်မပိုသောဆေးလိပ်သောက်သူ

ဆေးလိပ်သောက်ခြင်းအပြင် အထက်ဖော်ပြပါ သုတေသနမှ ဒေတာများကို ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာခြင်း အပါအဝင် အခြားသော ကွဲပြားမှုများလည်း ရှိသည်ကို တွေ့ရှိရပါသည်။

• အသက်
• လိင်
• လူမျိုးစု
• ပညာရေးအဆင့်
• အဆုတ်ကင်ဆာ မိသားစုရာဇဝင် စစ်ဆေးမှုခံယူသူ၏ အခြားကင်ဆာရာဇဝင် emphysema ၏သမိုင်းအပါအဝင်

အလယ်အလတ်အန္တရာယ်အုပ်စု

အလယ်အလတ်အန္တရာယ်အုပ်စုရှိလူများသည် လက်ရှိဆေးလိပ်သောက်နေသူများ သို့မဟုတ် ပျမ်းမျှကာလအနှစ် 20 ကျော်ကြာ ဆေးလိပ်သောက်ပြီး တစ်နေ့လျှင် 1 ထုပ် (နှစ် 20 ထုပ်) သို့မဟုတ် မိသားစုထဲတွင် အခြားတစ်ယောက်ယောက် ဆေးလိပ်သောက်ခြင်းကဲ့သို့သော အခြားအန္တရာယ်များရှိသည် ( အမွှေးတိုင်များ၊ ဖုန်မှုန့်များ၊ မီးခိုးများ စသည်တို့ကဲ့သို့သော အန္တရာယ်ရှိသော ပတ်ဝန်းကျင်တစ်ခုတွင် ရှိနေပါသည်။ လက်ရှိတွင် ဓာတ်ရောင်ခြည်နည်းသော အဆုတ်ကို CT scan ရိုက်ရန် အကြံပြုချက်မရှိပါ။ ဒါပေမယ့် ဒီလူဦးရေအတွက် လေ့လာမှုတွေ လုပ်နေပါတယ်။ ဆိုလိုသည်မှာ အကြံပြုချက်များသည် အနာဂတ်တွင် ပြောင်းလဲနိုင်သည်။

အခြားအန္တရာယ်များ

နံ့သာပေါင်း

အမွှေးတိုင်မှ မီးခိုးသည် စီးကရက်နှင့် မတူဘဲ အမွှေးတိုင်တွင် တစ်ပတ်ရစ် ဆေးလိပ်သောက်သူများနှင့် ဆင်တူသော သွယ်ဝိုက်အကျိုးသက်ရောက်မှုရှိသည်။ စီးကရက်ကို အဆုတ်ထဲသို့ တိုက်ရိုက် ရှူသည်။ ဒါက အမြတ်ပမာဏကို တိုင်းတာဖို့ တော်တော်ခက်ခဲပါတယ်။ သို့သော်၊ လူတို့တွင် တိရိစ္ဆာန်လေ့လာမှုများ သို့မဟုတ် နောက်ကြောင်းပြန်အချက်အလက်များ စုဆောင်းခြင်းများသည် အမွှေးနံ့သာမီးခိုးငွေ့များကို ကြာရှည်ထိတွေ့ခြင်းက အဆုတ်တစ်သျှူးများအပေါ် သက်ရောက်မှုရှိပြီး အနာဂတ်တွင် ကင်ဆာရောဂါဖြစ်ပွားမှုကို ထိခိုက်စေနိုင်ကြောင်း ပြသထားသည်။ ထို့ကြောင့် မိသားစုတွင် အဆုတ်ကင်ဆာရာဇဝင်ရှိခြင်းကဲ့သို့သော အဆုတ်ကင်ဆာဖြစ်နိုင်ခြေရှိသည့် အုပ်စုများ သင့်တွင် emphysema သို့မဟုတ် ပန်းနာရင်ကျပ်ရှိနေပါက၊ အမွှေးနံ့သာအခိုးအငွေ့များထူထပ်သောနေရာများကို ရှောင်သင့်သည် သို့မဟုတ် အမှုန်အမွှားများကို စစ်ထုတ်နိုင်သော Mask ဝတ်ဆင်ပါ။

မီးခိုးမှုန့် 2.5 (PM 2.5)

Particulate Matter (PM) 2.5 သည် ကားမီးခိုးများ၊ လောင်ကျွမ်းခြင်း၊ ဆောက်လုပ်ရေး၊ နယ်စပ်ဖြတ်ကျော် ဖုန်မှုန့်များ စသည်တို့ကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသော 2.5 microns ထက်သေးငယ်သော ဒြပ်စင်ဖြစ်ပြီး ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံဖြစ်သည့် ဘန်ကောက်၊ နယူးဇီလန်ရှိ မြို့ကြီးများတွင် တွေ့ရတတ်သည်။ လီ၊ ဟနွိုင်း၊ ဘေဂျင်းစသည်ဖြင့် သိပ်သည်းဆတိုင်းတာမှုတွင် လေအရည်အသွေးအညွှန်းကိန်း (AQI) ကိုအသုံးပြုသည်။ထိုအရာများသည် သက်ရှိများ၏လေပြွန်ထဲသို့ဝင်ရောက်သောအခါတွင် ယားယံမှုကိုဖြစ်စေသည်။ ထို့နောက်တွင် အဆုတ်တစ်သျှူးများ ရောင်လာသည်။ အဆုတ်ရောင်ရောဂါရှိသူများကို ထိခိုက်စေသည်။  Ischemic နှလုံးရောဂါ အဆုတ်ကင်ဆာအပါအဝင် တရုတ်နိုင်ငံနှင့် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတို့မှ လေ့လာမှုများစွာဖြင့် ^{၎င်းသည်} အဆုတ်ကင်ဆာအပေါ် သက်ရောက်မှုရှိကြောင်း တွေ့ရှိခဲ့သည်။ နှင့် အဆုတ်ကင်ဆာကြောင့် သေဆုံးခြင်း ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် PM 2.5 သည် သတ်မှတ်ထားသော အတိုင်းအတာထက် ကျော်လွန်နေချိန်များတွင် အုပ်စုသည် အန္တရာယ် မြင့်မားပါသည်။ အဆောက်အဦးအပြင်ကို ရှောင်သင့်ပါတယ်။ လေသန့်စင်စက်ကို အသုံးပြုပါ။ သို့မဟုတ် အဆောက်အအုံမှ ထွက်ခွာရန် လိုအပ်ပါက ဖုန်မှုန့်နှင့် မီးခိုးငွေ့များမှ ကာကွယ်ရန် Mask တပ်သင့်သည်။

Source: http://aqicn.org/city/bangkok/

အီလက်ထရွန်းနစ်စီးကရက် (E-Cigarettes)

အီလက်ထရွန်းနစ်စီးကရက်များ (အီလက်ထရွန်းနစ်စီးကရက်၊ အီး-စီးကရက်) တွင် အဓိကပါဝင်ပစ္စည်းဖြစ်သည့် နီကိုတင်း (Propylene Glycol) နှင့် အနံ့အရသာမျိုးစုံဖြင့် ရောစပ်ထားသည်။ အာဆင်းနစ်၊ ခဲ နှင့် အခြား အဆိပ်အတောက်များ ပါဝင်သော စီးကရက် သုံးစွဲမှု လျှော့ချပါ။ E-cigarettes ဖြင့် အဆုတ်ကင်ဆာ ဖြစ်ပွားမှုကို တိုက်ရိုက် စမ်းသပ်သည့် လေ့လာမှု များ မရှိသေးသော်လည်း E-cigarettes သုံးစွဲခြင်းသည် ရောင်ရမ်းမှုကို ဖြစ်စေကြောင်း လေ့လာမှု များ ရှိသည်။ ^11-12 စီးကရက် ထက် အနုတ်လက္ခဏာဆောင်သော သက်ရောက်မှု နည်းပါးမည်ကို စိုးရိမ်စရာရှိပါသည်။  အီး-စီးကရက်သည် လူငယ်များ စမ်းသုံးရန် ဆုံးဖြတ်ရန် ပိုမိုလွယ်ကူစေပြီး အနာဂတ်တွင် အခြားအရာများကို အသုံးပြုရန် ဦးတည်စေ ¹³

အဆုတ်ကင်ဆာမှ ကင်းဝေးကြပါစေ။ မြန်မြန်သိလေ၊ ကုသရန် အခွင့်အလမ်း ပိုများလေဖြစ်သည်။

American Cancer Society က ဆေးလိပ်အလွန်အကျွံသောက်သူများ (နှစ် 30 အထက်) နှင့် ဆေးလိပ်မသောက်သေးသူများကို အကြံပြုထားသည်။ ဆေးလိပ်သောက်ဖူးသော်လည်း လွန်ခဲ့သည့် 15 နှစ်အတွင်း ဆေးလိပ်ဖြတ်ပြီး အသက် 55 နှစ်နှင့်အထက်ရှိသူများသည် CT ရင်ဘတ်ကို ပမာဏနည်း၍ တစ်ကြိမ်လျှင် အဆုတ်ကင်ဆာစစ်ဆေးခြင်းကို ခံယူရမည်ဖြစ်သည်။

“အဆုတ်ကင်ဆာကို စောစီးစွာ သိရှိနိုင်လို့ပါပဲ။

ပျောက်ကင်းနိုင်ခြေကို တိုးစေတဲ့အပြင်။

ရေရှည်မှာ လူနာတွေရဲ့ ဘဝအရည်အသွေးကို မြှင့်တင်ပေးနိုင်ပါတယ်။”

အကိုးအကား

1. Low-Dose Computed Tomographic Screening ဖြင့် အဆုတ်ကင်ဆာသေဆုံးမှုကို လျှော့ချပေးသည်။ N Engl J Med 2011;365:395-409

2. ဆေးလိပ်မသောက်ဖူးသူများနှင့် အမြဲစစ်ဆေးရမည့် အဆုတ်ကင်ဆာအန္တရာယ်များကို အကဲဖြတ်ခြင်း- ဆေးစစ်ခြင်းဆိုင်ရာ စည်းမျဉ်းများသည် PLCO နှင့် NLST အဖွဲ့များအတွက် သက်ဆိုင်ပါသည်။PLOS MED 2014;11:1-13

3. ပတ်ဝန်းကျင်အဆိပ် 2017 Nov;32(11):2379-2391။ doi: 10.1002/tox.22451။ Epub 2017 ဇူလိုင် 19။

4. Rev ပတ်ဝန်းကျင်ကျန်းမာရေး။ 2016 မတ်လ;31(1):155-8။ doi- 10.1515/reveh-2015-0060။

5. ပတ်ဝန်းကျင် ကျန်းမာရေး အမြင်။ 2011 ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ; 119(11):1641-6။ doi- 10.1289/ehp.1002790။

6. ပတ်ဝန်းကျင် ကျန်းမာရေး အမြင်။ 2010 စက်တင်ဘာ;118(9):1257-60။ doi- 10.1289/ehp.0901587။ Epub 2010 မေ ၁၄။

7. ကင်ဆာ ။ 2008 ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ 1;113(7):1676-84။ doi: 10.1002/cncr.23788။

8. BMJ ဖွင့်ပွဲ။ 2015 ခုနှစ် နိုဝင်ဘာ 24;5(11):e009452။ doi: 10.1136/bmjopen-2015-009452။

9. Am J Respir Crit Care Med ။ 2011 ဒီဇင်ဘာ 15;184(12):1374-81။ doi: 10.1164/rccm.201106-1011OC။ Epub 2011 အောက်တိုဘာ 6

10. ပတ်ဝန်းကျင်ရေးရာ 2018 ဇူလိုင်;164:585-596။ doi: 10.1016/j.envres.2018.03.034။ Epub 2018 ဧပြီလ 4 ရက်။

11. ကင်ဆာ Epidemiol Biomarkers Prev. 2017 သြဂုတ်;26(8):1175-1191။ doi: 10.1158/1055-9965.EPI-17-0358

12. Proc Natl Acad Sci U S A. 2018 ဖေဖော်ဝါရီ 13;115(7):E1560-E1569။ doi: 10.1073/pnas.1718185115

13. Nicotine Tob Res 2018 ဧပြီ 16. doi: 10.1093/ntr/nty076

သတင်းအချက်အလက် :

ဒေါက်တာ ဖန်ဒွန်းကီ တန်ပိရွန်းသမ် အဆုတ်ခွဲစိတ်မှုတွင် အထူးပြုသော Thoracic ခွဲစိတ်မှု Bangkok Heart Hospital နှင့် Bangkok Cancer Hospital Wattanosoth