ใช้หลักการส่งคลื่นเสียงที่ปลอดภัยเข้าไปในทรวงอกแล้วรับเสียงที่สะท้อนออกมาไปแปลเป็นภาพให้เห็นบนจอ ซึ่งจะแสดงถึงรูปร่าง ขนาด การทำงานของกล้ามเนื้อหัวใจ และลิ้นหัวใจว่าปกติหรือไม่ โดยใช้หัวตรวจ (Transducer) ซึ่งดูคล้ายไมโครโฟน ส่งสัญญาณเสียงไปยังหัวใจของคุณ และรับสัญญาณเสียงที่สะท้อนกลับมาแปลงเป็น ภาพให้เห็นบนจอ
                     
การตรวจวิธีนี้เป็นการตรวจเพื่อดูขนาดของห้องหัวใจตามแรงการบีบตัวของกล้ามเนื้อ หัวใจผ่านผนังหน้าอก การทำงานของลิ้นหัวใจภาวะน้ำในเยื่อหุ้มหัวใจ ช่องหัวใจโต และตรวจหาภาวะหัวใจพิการแต่กำเนิด ซึ่งอาจเป็นสาเหตุของอาการเหนื่อยง่าย หรือแน่นหน้าอก

• เพื่อประเมินดูขนาดของห้องหัวใจทั้ง 4 ห้อง ว่ามีภาวะหัวใจโตหรือเปล่ารวมถึงประเมินความหนาของกล้ามเนื้อหัวใจ
• เพื่อประเมินดูการบีบตัวของกล้ามเนื้อหัวใจห้องล่างว่ามีภาวะกล้ามเนื้อหัวใจอ่อนแรงจากภาวะหลอดเลือดหัวใจตีบตันหรือเปล่า
• ค่าที่เราได้จากการประเมินการบีบตัวของหัวใจ ที่ได้ยินกันอยู่เป็นประจำ คือ EF ย่อมาจาก Ejection Fraction เป็นค่าที่ใช้
• บอกสัดส่วนความสามารถในการบีบตัวของหัวใจ
• เพื่อประเมินดูการทำงานของลิ้นหัวใจว่ามีโรคของลิ้นหัวใจตีบหรือลิ้นหัวใจรั่วหรือเปล่า
• เพื่อประเมินดูว่ามีก้อนเนื้อหรือก้อนลิ่มเลือดในห้องหัวใจหรือลักษณะของลิ้นหัวใจติดเชื้อหรือเปล่า
• เพื่อประเมินดูโรคของเยื่อหุ้มหัวใจ (Pericardium) เช่น เยื่อหุ้มหัวใจอักเสบทั้งแบบเฉียบพลันและแบบเรื้อรัง ภาวะมีน้ำในช่องเยื่อหุ้มหัวใจจนทำให้เกิดการบีบรัดหัวใจ
• ใช้ประเมินดูโรคของหลอดเลือดแดงใหญ่ส่วนต้น (Proximal Ascending Aorta) เช่น โรคหลอดเลือดแดงใหญ่ฉีกขาดแบบเฉียบพลัน (Acute Aortic Dissection)
• เพื่อประเมินโรคที่เกี่ยวข้องกับหัวใจพิการแต่กำเนิด

นอกจากนี้การใช้คุณสมบัติทางฟิสิกส์ที่เรียกว่า Doppler Ultrasound ทำให้เราทราบทิศทางการไหลและความเร็วในการเคลื่อนไหวของเลือด ใช้ประเมินเรื่องการคลายตัวของหัวใจ และประเมินระดับความรุนแรงของการตีบหรือรั่วของลิ้นหัวใจ

เราแบ่งการทำ Echocardiogram ออกเป็น 3 ประเภทคือ  

1. Transthoracic Echocardiogram (การทำ Echocardiogram ผ่านทางผนังหน้าอก) เป็นชนิดของ Echocardiogram ที่ใช้บ่อยที่สุดในเวชปฏิบัติ เนื่องจากทำได้ง่าย สะดวก และไม่ต้องมีการเตรียมตัวที่ยุ่งยากอะไร มีค่าใช้จ่ายในการทำต่ำที่สุด ภาพที่ได้เกิดจากการเก็บภาพที่ตำแหน่งต่าง ๆ กัน สามารถให้รายละเอียดได้ดี แต่ก็มีข้อจำกัดบางอย่าง เช่นในกรณีที่ผู้ป่วยมีผนังหน้าอกที่หนาหรือมีช่องระหว่างซี่โครงที่แคบหรือผู้ป่วยที่มีผนังหน้าอกผิดรูป อาจให้ภาพที่ได้ไม่ชัดเจนและส่งผลทำให้แปรผลได้ลำบาก นอกจากนี้การแยกความแตกต่างของเนื้อเยื่อที่มีขนาดเล็กกว่า 4 – 5 มิลลิเมตรอาจทำได้ลำบากและอาจจะต้องใช้การตรวจ Transesophageal Echocardiogram เพื่อเพิ่มความแม่นยำในการตรวจให้มากขึ้น   
2. Transesophageal Echocardiogram (การทำ Echocardiogram โดยการส่องกล้องผ่านทางหลอดอาหาร) เป็นการตรวจเพื่อบันทึกภาพของหัวใจจากด้านในของทางเดินอาหาร เนื่องจากทางเดินอาหารอยู่ด้านหลังของหัวใจ ทำให้การตรวจวิธีนี้ได้เห็น Movement ของหัวใจได้ชัดกว่าการตรวจด้วย Transthoracic Echocardiogram ปกติซึ่งตรวจที่หน้าอกด้านนอก ระหว่างการตรวจ คลื่นเสียงจะสะท้อนเป็นภาพของหัวใจ ขณะปั๊มเลือดผ่านลิ้นหัวใจซึ่งทำให้แพทย์สามารถวินิจฉัยความผิดปกติได้ว่าเกิดจากความผิดปกติที่ผนังหัวใจหรือลิ้นหัวใจ
3. Intracardiac Echocardiogram (การทำ Echocardiogram โดยการใส่สายเข้าไปที่ห้องหัวใจโดยตรง) ถือเป็นวิธีการตรวจซึ่งยังไม่เป็นที่แพร่หลายและยังไม่เป็นที่นิยมใช้ในเวชปฏิบัติ จึงยังไม่ขอกล่าวในที่นี้

Transthoracic echocardiogram 

• การตรวจวิธีนี้ไม่ต้องงดอาหารหรือยาที่ทานประจำก่อนการตรวจ ยกเว้นกรณีที่ต้องประกอบกับ การทดสอบด้วยการออกกำลังบนสายพานเลื่อน ควรปรึกษาแพทย์ก่อน
• ควรสวมชุดที่เป็นเสื้อและกางเกง และอาจจะต้องถอดเสื้อออก แล้วเปลี่ยนเป็นสวมเสื้อคลุมที่ทาง โรงพยาบาลจัดไว้ให้แทนขณะตรวจ  
• เจ้าหน้าที่จะติดแผ่นขั้วสัญญาณไฟฟ้า (Electrode) ไว้บริเวณทรวงอกเพื่อดูอัตราการเต้นของหัวใจ จากนั้นแพทย์จะใช้หัวตรวจทาด้วยเจลเย็น ๆ ขยับไปมาบนผนังทรวงอกของคุณ หัวตรวจจะสร้างคลื่นเสียง ซึ่งจะถูกแปลงเป็นภาพหัวใจของคุณให้เห็นบนจอรับสัญญาณ
• ผู้ป่วยควรหายใจออกและกลั้นไว้ช่วงสั้น ๆ เป็นพัก ๆ เพราะอากาศในปอดอาจมีผลต่อความชัดเจนของภาพที่เห็น
• ภาพของหัวใจจะถูกบันทึกไว้ เพื่อให้แพทย์สามารถเปิดดูผลการตรวจและใช้วินิจฉัยโรคภายหลังได้อีก  
• การตรวจจะใช้เวลาโดยประมาณ 20 – 40 นาที
• ภายหลังการตรวจผู้ป่วยสามารถกลับไปปฏิบัติภารกิจปกติได้ทันทีหลังการตรวจเสร็จสิ้น
• เมื่อได้ผลการตรวจแล้วแพทย์ผู้ดูแลผู้ป่วยจะอธิบายให้ทราบถึงสมรรถภาพหัวใจและแนะนำแนวทางการ ตรวจรักษาที่เหมาะสมสำหรับคุณต่อไป

Transesophageal echocardiogram 

• การเตรียมตัวก่อนการตรวจ ควรงดอาหารและเครื่องดื่มอย่างน้อย 6 ชั่วโมง ก่อนการตรวจสามารถดื่มน้ำ เพียงเล็กน้อยในกรณีที่ต้องทานยา
• หากท่านมีปัญหาเกี่ยวกับการกลืน โรคของบริเวณช่องคอ หลอดอาหาร กระเพาะอาหาร ควรแจ้งให้แพทย์ ทราบก่อนทำการตรวจ
• ควรมีคนคอยดูแลและพากลับหลังการตรวจ และห้ามขับรถเป็นเวลา 12 ชั่วโมง เพราะจะมีอาการงัวเงีย จากฤทธิ์ยาคลายกังวล
• เมื่อมาถึงห้องตรวจ เจ้าหน้าที่จะให้เปลี่ยนเสื้อผ้าเป็นชุดที่โรงพยาบาลเตรียมไว้ให้
• เจ้าหน้าที่จะให้อมยาชาประมาณ 20 นาที แล้วจึงให้กลืนยา หลังจากนั้นอาจพ่นยาชาที่คอ แล้วอาจได้รับยาคลายวิตกกังวล และ/หรืออาจได้รับออกซิเจน
• ผู้รับการตรวจต้องถอดฟันปลอมออก จากนั้นแพทย์จะให้นอนตะแคงซ้ายบนเตียงตรวจแพทย์จะค่อย ๆ สอดท่อที่มีหัวตรวจเข้าทางปาก ในขณะที่ค่อย ๆ กลืนจนท่อหัวตรวจลงไปถึงหลอดอาหาร อาจรู้สึกว่าแพทย์ขยับท่อไปมา แต่ไม่ได้รบกวนการหายใจ
• ขณะที่แพทย์ตรวจ เจ้าหน้าที่จะวัดชีพจรความดันโลหิตและประเมินการหายใจด้วยการวัดความเข้มข้น ของออกซิเจนในเลือด
• การตรวจใช้เวลาประมาณ 20 – 40 นาที
• แพทย์อาจให้ดูภาพที่บันทึกได้จากการตรวจและวางแผนการรักษาหรือนัดมาในครั้งต่อไป
• ภายหลังการตรวจ เจ้าหน้าที่จะแนะนำไม่ให้คุณรับประทานอาหารหรือดื่มน้ำร้อน – น้ำเย็นจัดจนกว่า ยาชาจะหมดฤทธิ์ ซึ่งใช้เวลาประมาณ 1 – 2 ชั่วโมง
• หากมีอาการผิดปกติหลังการตรวจ เช่น เจ็อคอ เลือดออก คอแข็ง หายใจลำบาก ควรแจ้งให้แพทย์ ทราบทันที

การตรวจ Echocardiogram ถือว่าเป็นการตรวจที่มีความปลอดภัยค่อนข้างสูง ยังไม่เคยมีรายงานถึงอันตรายจาการ ใช้คลื่นเสียงที่ระดับ ความถี่ที่ใช้ในการตรวจด้วย Echocardiogram

การตรวจด้วย Transthoracic Echocardiogram เป็นการตรวจที่ถือว่าแทบจะไม่มีความเสี่ยง ผู้ป่วยอาจมีอาการเจ็บหน้าอก บ้างบริเวณที่ต้องใช้ แรงกดจาก Transducer เพื่อทำให้เห็นภาพได้ชัดเจน ผู้ตรวจสามารถแจ้งเจ้าหน้าที่ได้หากมีอาการ เจ็บบริเวณที่โดนกด

การตรวจด้วย Transesophageal Echocardiogram สามารถพบอาการที่ไม่พึงปรารถนาได้มากกว่าแต่อาจมีภาวะบางชนิดเช่น 

• คลื่นไส้ อาเจียน
• รู้สึกรำคาญ หรือมีอาการระคายเคืองบริเวณปากและลำคอ
• อึดอัด หายใจลำบาก
• เลือดออกเล็กน้อยบริเวณช่องปากหรือลำคอ
• ชีพจรเต็นเร็วหรือเต้นช้าผิดปกติ
• ส่วนภาวะแทรกซ้อนที่รุนแรง ซึ่งพบได้น้อยมาก คือ หลอดอาหารเป็นแผลหรือหลอดอาหารทะลุ

ดังนั้นเพื่อเป็นการป้องกันความเสี่ยงหรือภาวะแทรกซ้อนที่อาจจะเกิดขึ้นได้ หากท่านมีโรคหรืออาการที่ผิดปกติดังนี้ ควรแจ้งให้แพทย์ทราบทันที ก่อนทำการตรวจ 

• มีประวัติเคยได้รับการฉายแสงที่บริเวณลำคอหรือหน้าอก
• โรคของหลอดอาหารต่าง ๆ  เช่น โรคหลอดอาหารตีบ โรคหลอดอาหารเป็นแผลรุนแรง โรคหลอดเลือด  โป่งพองบริเวณหลอดอาหาร
• โรคที่เกี่ยวเนื่องกับกระดูกสันหลังบริเวณคอ
• โรคที่เกี่ยวข้องกับการกลืนลำบาก
• โรคที่เกี่ยวเนื่องกับภาวะการแข็งตัวของเลือดหรือทานยากันการแข็งตัวของเลือด

ที่โรงพยาบาลหัวใจกรุงเทพ เราให้บริการการตรวจ Echocardiogram ด้วยเครื่องมือที่ทันสมัยทั้ง การตรวจ Echocardiogram ทั้งหมดเฉลี่ย 30 – 50 รายในทุกวัน นอกจากนี้ยังมีการนำเทคโนโลยีใหม่ในการตรวจทาง Echocardiogram เข้ามาประยุกต์ใช้ เช่น การตรวจ Echocardiogram ด้วยภาพสามมิติ (3D – Echocardiogram), Strain Imaging เป็นต้น